ALLAHU AZÎMÜŞŞÂN’IN ŞERİATİNİ ZAMAN ZEMİN BAHANESİYLE GÜNCELLEMEYE, DEĞİŞTİRMEYE KALKIŞMAK HADDİMİZ DEĞİL, ALLAH ZAMANIMIZI VE ZEMİNİMİZİ GÜNCELLER, DEĞİŞTİRİR

 

Önceki yazılarda, Ebû Kusur Mustafa Öztürk gibi yoz Türklerin İmam Ebû Mansur Matüridî’nin kullandığı “ictihad ile nesh” tabirini istismar etmekte olduklarını dile getirmiştik.

Öncelikle ictihad kavramı üzerinde durmak gerekiyor.

TDV İslâm Ansiklopedisi’nin “İctihad” maddesinde yeterli bilgi mevcut..

Orada ifade edildiği gibi, cehd, cihad, mücahede, mücahid, müctehid (ictihad eden, ictihatta bulunan) gibi kelimeler aynı kökten geliyor.

İctihad kelimesinin sözlük anlamı şu: “Bir konuda elden gelen çabayı sarfetmek, bir şeyi elde edebilmek için olanca gücü harcamak.”

Fıkıh terimi olarak ictihada gelince, “fakihin (fıkıh / İslâm hukuku / Şeriat âliminin) herhangi bir şer‘î hüküm (Şeriat hükmü) hakkında zannî bilgiye ulaşabilmek için bütün gücünü harcaması” demek oluyor.

Ansiklopedideki ifade şöyle:

Tanımda “şer‘î hüküm” kaydı aklî, maddî ve örfî konularda yapılan akıl yürütmeleri, “zannî bilgi” kaydı da dinin kati hükümlerini bilmeyi dışarıda tutmayı amaçlar. Şer‘î hüküm, konuyla ilgili bir nas bulunduğunda onun anlaşılması ve yorumlanması suretiyle, bulunmadığında ise [Şeriat’in genel ilkelerinden hareketle] çeşitli metotlar işletilerek elde edileceğinden tanımda şer‘î hükmün kaynağı [ayet ya da hadîs mi olduğu hususu] ve elde edilme metodu [kıyas ya da istihsan vs. olması hususu] genelde yer almaz.

*

Bu söylenenlerden anlaşılabileceği gibi, ictihad bir aklı kullanma faaliyetidir.

Ancak burada akıl, bir “kaynak” değil, kaynağı anlama aracıdır. Yani akıl, vahiyden bağımsız olarak kendi başına hüküm koyamamaktadır.

Bu yapıldığında, yani akıl tek başına hüküm koyma mevkiinde görüldüğünde vahyin (Allahu Teala’nın) hükmü ve rolü reddedilmiş olur.

Buna re’y (kişisel görüş) diyoruz.

*

“İctihad ile nesh” tabirine gelince..

Burada bir fıkıh terimi olan ictihadın kullanılması, sözü edilen neshin salt re’y’e (kişisel görüşe) dayalı olmamasını, ictihad işleminin yine dinin kaynaklarından (ayet ve hadîslerden ya da Şeriat’in ayet ve hadîslerden hareketle belirlenmiş genel ilkelerinden) yola çıkılarak yapıldığını gösterir.

Bu durumda, sözü edilen neshin, dinin spesifik hükümleri ve genel ilkeleriyle çelişen bir anlam ve muhtevaya sahip olması beklenemez.

*

İşte Ebu Kusur Mustafa Öztürk gibi yoz Türk ithal marka zurnaların söylemlerinin zırt dediği yer burası..

Bunlar, İmam Matüridî’nin ictihad (anlama) faaliyetinin yerine re’y’i, (Kur’an ve Sünnet’le, dinin genel ilkeleriyle alâkasız olan, onları anlamak bir tarafa yok sayan) kişisel görüşü oturtuyorlar.

Ancak, bu re’y, salt kendi kafalarının icadı saf ve pür re’y de değil..

Yahudi, hristiyan ve ateist akıl hocalarının laflarını alıyor, bunları “aklın gereği” diye yutturmaya çalışıyorlar.

Onların “akıl yürütme” etiketli gâvur taklitçiliği, fıkıh terimi olan ictihadın kapsamına girmediği halde, zırvalarını “dinin anlatılması ve anlaşılması” faaliyeti gibi göstermeye çalışıyorlar.

Buna ihtiyaçları var, çünkü “ilahiyatçı” olarak biliniyorlar. Mesleklerinin dostlar alışverişte görsün kabilinden hakkını vermek için ilahiyat pazarlaması ve satışı yapmaları gerekiyor.

O yüzden de bu din tüccarları, kendileri ile İmam Matüridî arasında bir benzerlik kuruyor, sanki kendileri de İmam gibi dinin anlaşılması için çaba sarfeden adamlarmış gibi rol kesiyorlar.

Bu kullanışlı din sanatçılarını, aktör ve aktristlerini oynatanlar, onlar için senaryolar yazanlar ise dış güçler ile içerideki yerli-milli-laik derin acentaları.

*

Burada nesh kavramı üzerinde de durmak gerekiyor.

TDV İslâm Ansiklopedisi’nin ilgili maddesinin ilk cümlesi şöyle:

Sözlükte “ortadan kaldırmak; nakletmek, beyan etmek” mânalarına gelen nesh kelimesi terim olarak şer‘î bir hükmün daha sonra gelen şer‘î bir delille kaldırılmasını ifade eder.

Tanımın da gösterdiği gibi, şer’î bir hüküm (Şeriat hükmü) şer’î delille kaldırıldığında buna nesh denilebilir, fakat, şer’î olmayan bir delille şer’î bir hüküm kaldırılamaz.

Şer’î deliller ise dört tanedir: Kitap (Kur’an), Sünnet, icma (bir devirde bütün ulemanın bir hüküm hakkında ittifakı) ve kıyas (müctehid vasfını taşıyan alimin ictihadı).

Görüldüğü gibi, akıl yani kişisel re’y tek başına şer’î delil vasfını taşımıyor. Şeriat söz konusu olduğunda akıl, nakil ile birlikte yol almak zorunda.. 

Nitekim, aklın kullanılması demek olan icma ve kıyas, ancak Kitap ve Sünnet (nakil) temeli üzerinde kurulabiliyor.

*

Modern (çağdaş) hukuk dediğimiz beşerî hukukta da böyledir.

Bireylerin (vatandaşların), “Benim aklım şöyle bir kanunun bulunması gerektiğini söylüyor, olacak, aksini kabul etmiyorum, kanunu güncelledim” ya da “Böyle kanun olmaz, bu kanunu kabul etmiyorum, nesh ettim, iptal ettim, aklımla bu iptal hükmünü verdim” demesi bir değer taşımıyor.

Bunu diyen kişiler Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay başkanlığı bile yapmış olsalar durum değişmiyor. Prosedürün işlemesi, yasa koyucu makamın (laik düzenlerde Allahu Teala yerine parlamentoların) bir hüküm inşa etmiş olması gerekiyor.

Hukukçuların rolü ise, parlamentoların (ilahî vahyin yerini alan) buyrukları üzerinde akıl yürütmekten, onları uygulamak için ter dökmekten ibaret oluyor.

*

Bu noktada hukukçular, herhangi bir kanunu “içtihat” ile nesh edemiyorlar.

Bazen bir kanun, yine Anayasa tarafından (yani laik düzenin kutsal metni/vahyi tarafından) yetkilendirilmiş olan Anayasa Mahkemesi tarafından “Anayasa’ya aykırılık” gerekçesiyle iptal edilebiliyor.

Mevzubahis olan akla aykırılık değil, anayasaya aykırılık.. Yani mevzubahis olan anayasa ise akıl da teferruattır "netekim".

Eğer Anayasa (nakil, laik düzenin kutsal vahyi) bu yetkiyi vermese, Anayasa Mahkemesi’nin aklının bir geçerliliği olmuyor.

Nitekim, Anayasa Mahkemesi üyesi olmayan diğer akıllılara ve hukukçulara bu konuda söz hakkı tanınmıyor.

Ayrıca, bir kanun maddesinin iptal edilebilmesi için Anayasa’ya (birincil önemdeki beşerî vahye/nakle) aykırılığın gösterilebilmesi gerekiyor. Akıllı olmak tek başına birşey ifade etmiyor.

Burada nakil dikkate alınmaksızın saf ve pür akıl (kişisel re’y) yetkili kabul edilmiyor.

*

Ayrıca, Anayasa Mahkemesi ya da Yargıtay, parlamentodan (beşerî vahiy makamından) bağımsız olarak güncelleme de yapamıyor.

Anayasa’ya (yani üstün beşerî vahye/nakle) dayanarak bazı kanunları nesh edebiliyor, fakat yerine hüküm vaz’ edemiyor.

Hüküm koyamıyor.

Hukukta (beşerî dinde) güncelleme yapamıyor. 

(Hukuk sistemleri İslam'ın din tanımı çerçevesinde birer dindir. TDV İslâm Ansiklopedisi’nin “Din” maddesinin okunması bunun anlaşılması bakımından yeterli olur. Kur’an’dan delil isteyen ise Yusuf Suresi’nin 76’ncı ayetine bakabilir.)

Merhum Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır Hoca’nın Hak Dini Kur’an Dili tefsirinde Tevbe Suresi’nin 31’inci ayetini açıklarken dikkat çektiği üzere, günümüzün (eskinin hristiyan rahiplerinin, Kilise kurumunun ve yahudi hahamlarının yerini alarak) “rabler” konumuna yükseltilmiş laik parlamentoları, bu noktada Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay gibi kurumlara bile söz hakkı tanımıyor, onlara, “Sizin aklınız size kalsın, rabliğimiz şerik kabul etmez” diyorlar.

*

İslam’a gelince..

İslâm’da da ictihad ile nesh diye birşey yoktur.

Ancak nesh kavramını çok geniş anlamda kullanırsanız durum değişebilir.

Mesela bir kanun hükmünün hangi durumlara uygulanıp hangi durumlara uygulanmayacağına hâkimin (mahkemenin) karar vermesi gibi hususlar için de nesh tabirine başvurursanız, yani “Olay bu kanunun kapsamına girmiyor” türünden değerlendirmeler için de “kanunun neshi” tabirine sarılırsanız, işte böylesi bir nesh anlayışı Şeriat’te de söz konusu olabilir ve “içtihad ile nesh”ten söz edilebilir.

Hz. Ömer’in müellefe-i kulubla ilgili olayında buna benzer bir durum mevcut.. Hz. Ömer, ilgili ayetin yanlış anlaşılmasının, kapsamına girmeyecek konuların ona dahil edilmesinin önüne geçiyor.

Burada “içtihad ile nesh” diye birşey aslında yok.

Ancak, bunu “içtihad ile nesh” diye adlandırırsanız, nesh kavramına çok geniş bir anlam yüklemiş olursunuz. Mahiyeti değişmez, isim değişir.. Ali'yi Veli diye adlandırmakla o, başka bir kişi haline gelmez.

İmam Matüridî de böyle birşey yapmış, nesh kavramına çok geniş bir anlam yüklemiş..

Ancak, bundan hareketle başka şer’î hükümler hakkında, “Hz. Ömer böyle yapmış, ben de yaparım.. Zaten artık zaman değişti.. Kur’an nazil olalı üç asır geçti.. 300 yıl, dile kolay.. Dört Halife devri geçti, Emevî Devleti yıkıldı, Abbasîler desen adı var kendi yok, şartlar değişti.. Dolayısıyla artık hükümleri nesh edip değiştirmek gerekiyor, madem Hz. Ömer yapmış ben de yaparım.. Artık şu şu hükümleri değiştirdim, güncelledim” deseydi, evet İmam Matüridî böyle deseydi, şimdi üç beş sapık dışında kimse onu rahmetle anmaz ve imam kabul etmezdi.

İmam Matüridî böyle yapmadı, dinin doğru anlaşılması için çaba sarfetti.. Allahu Teala ona rahmet eylesin, Cennet’te en yüksek makamlara çıkarsın, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e komşu eylesin..

*

Ancak, İmam Matüridî’nin nesih kavramını, böyle bizim yadırgadığımız ve yoz Türklerin de istismar için mal bulmuş yağmacı hırsız Mağribî gibi sarıldıkları bir anlamda kullanmış olması, salt kendi gafletinden ve dikkatsizliğinden kaynaklanmıyor.

Meselenin, söz konusu kavramın o güne kadar öyle kullanılmış olmasıyla da ilgisi var.

Nitekim TDV İslâm Ansiklopedisi’nin “Nesih” maddesinde şöyle deniliyor:

Sahâbe ve tâbiîn dönemindeki örnek ve kullanımlardan o sıralarda neshin fıkıh usulündeki teknik anlamını aşan bir kavramsal çerçeveye sahip olduğu, âmmın tahsisi, mutlakın takyidi, mücmel ve müphemin beyanı gibi durumların da bu kapsamda düşünüldüğü anlaşılmaktadır. Günümüze ulaşan eserler içinde neshi usuldeki anlamına çekmeye çalışan ilk ifadelerin Şâfiî’ye ait olduğu görülür (Mustafa Zeyd, I, 73-75; karşı bir görüş için bk. Hâşimî et-Ticânî, I, 81). Usul âlimleri nesih için “taabbüd süresinin sona erdiğinin açıklanması”, “önceki hitapla sabit olan hükmün kaldırıldığına delâlet eden hitap”, “bir şer‘î delilden sonra onun içerdiği hükmün aksini gerektiren başka bir şer‘î delilin gelmesi” gibi farklı tanımlar verseler de bunların şer‘î bir hükmün daha sonra gelen başka bir şer‘î delille kaldırılması noktasında birleştiği söylenebilir…

Evet, Ebu Hamakat Mustafa gibi tipler, sanki İmam Matüridî kavramı bugun fıkıh usulünde sahip olduğu teknik anlamıyla kullanmış gibi olayı çarpıtıyorlar.

Oysa, âmmın tahsisi (genel ifadedeki özel anlamın ortaya çıkarılması, kapsamın bir karîne nedeniyle daraltılması), mutlakın takyidi (kayıt ve şart taşımayan bir ifadenin doğru anlaşılması için onun icab ettirdiği kayıt ve şartların ortaya konulması), mücmel ve müphemin beyanı (kısaca ve kapalı biçimde dile getirilen hususların açıklanması) gibi durumlar için de nesh tabiri kullanılmış.

Örnekle açıklayalım.. 

Mesela “Her Türk askerlik yapmak zorundadır” denildiğinde bunun doğru anlaşılması için erkek olmak, yaşı müsait olmak, sağlık bakımından askerliğe elverişli olmak, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak gibi şartları dile getirmek, ve mesela Veli adlı bir vatandaşın görme engelli olmasından dolayı askerlik yapmayacağını söylemek, bu anlayış çerçevesinde nesh diye adlandırılıyor.

Oysa burada, tahsis ya da takyid söz konusu.. Beyan demek de mümkün..

Fıkıh usulüne ait teknik anlamda düşünürsek nesh, bu ifadenin hükmünün tümden kaldırılması demek olur. Ortada Türk için askerlik yükümlülüğü diye birşey kalmaz.

Sözünü ettiğimiz tahsis, takyid ve beyan gibi hususlar çerçevesinde ise olay hükmün kaldırılması değildir, yorumlanması ve açıklanmasıdır.

İmam Matüridî de “içtihat ile nesh” derken tahsis, takyid ve beyan gibi hususları kastediyor. Ayetin hükmünün kaldırılmasını değil.

Hz. Ömer'in ilgili olayda sarfettiği sözler beyan niteliği taşıyor. Müellefe-i kulub kavramına açıklık getirmiş oluyor. 

Aslında bunu söylemesine bile belki gerek yoktu.. Çünkü söz konusu kişiler ilgili ayeti taleplerinin haklılığı için delil olarak öne süremezlerdi ve sürememişlerdir.

*

Ebu Kusur Mustafa yoz Türk gibi tiplere gelince.. Bunlar, İmam Matüridî’nin istismara müsait bir sözünü alarak insanları sapıklığa çağırıyorlar.

Onlar, “Kur’an hükümleri tarihseldir, onları yorumlamak, anlamak için uğraşmaya, gerekli yerlerde tahsisi, takyidi ve beyanı ile meşgul olmaya ihtiyaç yoktur” diyorlar.

Kendi kafalarından hüküm koyabileceklerini, güncelleme ve değişiklik yapabileceklerini iddia ediyorlar. Tıpkı, hristiyanların rableştirilmiş papazları gibi..

Ve ne yazık ki, bu zamanın laik düzen yanlısı muktedirleri de onların safsata ve yalanlarını çıkarlarına uygun buldukları için açıkça ya da dolaylı biçimde onlara destek veriyor, önlerini açıyorlar.

Açtılar.. Ve bu tipleri şımarttılar.. 

Böylece, “Allahım, bizim belamızı ver!” diye dua etmiş gibi oldular.

Unutmayalım… 

Allah… 

İmhal eder.. Tevbe fırsatı verir..

İhmal etmez!

*

Devam edeceğiz inşaallah.