Yeni Şafak gazetesi yazarı Ömer Lekesiz, “Bâtınîlerle ilgili siyaset Osmanlı’da nasıl değişti” başlığını taşıyan 12 Eylül 2024 tarihli yazısında işi mutadı
vechile yine getirip İbn Arabî’ye ve vahdet-i vücutçuluğa bağlamış.
Mezheben mutaassıp bir İbn Arabîci olduğu söylenebilir.
Şunu diyor:
“Vahdet-i
Vücûd nazariyesi İbnü’l Arabî’nin görüşlerinden mülhemdir.
Diğer bir söyleyişle o, İbnü’l-Arabî’nin ilgili görüşlerinin müntesiplerince
yorumlanmasından elde edilmiştir.
“Bu
nazariyenin tasavvuf ve kelam yönünden derinliğini bilen okurlarımız bizim bir
köşe yazısında onun mana ve uygulamasını ihata edemeyeceğimizi takdir
edeceklerdir. Bu sebeple söz konusu bağlamda İbnü’l-Arabî’nin Fusûs’unda nakşettiği
“Kader, eşyanın ‘ayn’ında ve kendiliğinde sâbit olduğu hal üzerine hükmün
zamanının tespit edilmesidir. İlâhi kaza, eşya üzerine eşyanın kendisiyle
hükmetmiştir. Bu, kader sırrının kendisidir. Buna muttali olmak, müşahede
sahibi olduğu halde ‘kulak veren’ kimseye mahsustur. Böylelikle, hüccet-i
bâliğa Allah için sâbit olmuştur.” şeklindeki paragrafla ilgili
olarak Ebu’l Alâ Afîfî’nin yaptığı yorumu nakletmekle yetineceğiz:
“Yani,
kullarına karşı kesin delil Allah’a aittir, çünkü onlar, kendilikleriyle sevap
veya cezayı hak etmişlerdir. Binâenaleyh, fiiller ezelde hakikatlerine
yerleşmiş ve kendilerinden sadır olmaktadır. Allah’ın kazası, eşya hakkında
kendileriyle, yani tabiâtlarının iktizasına göre hüküm verir. Şu halde eşya,
a’yân-i sâbitelerine yerleşmiş olan şeylerle kendileri hakkında hüküm
vermektedirler. Allah, sadece inâyetiyle bu ‘a’yân’da bulunan şeylerin orada
bulunduğu şekliyle gerçekleşmesini iktiza eder. Bu durumda insan hayır işlerse,
bu onun hayır işlemeye dair ezeli istidâdındandır; eğer kötülük yaparsa, bu da
onun kötülük yapmaya dair ezeli istidâdındandır. Her iki halde de insan,
ektiğini biçmektedir, başka bir ifâdeyle yaratılışında ekilmiş olan şeyi devşirmektedir.
“Böyle bir
cebrî sistemde, 'o halde, cezanın anlamı nedir; mükafat ve azabın anlamı
nedir?' diye iddia edilebilir. İbnü’l Arabi, buna şöyle cevap verir: Mükafat ve
azap, kulların içinde bulunduğu itaat ve günah halleri ve dünya hayatında
bunların ardından gelen lezzet ve elemin ismidirler; bu lezzet ve elem ise,
kulların itaat ve günah davranışlarının neticesidir. Üstelik bizzat bu hal
bile, kulların hakikatlerinin ilk yaratılış hallerinde iktiza ettiği şeylerden
birisidir. Buna göre kulun, hayır veya şer fiiller işlemesi, itaat ve günah
amellerde bulunması fıtri olduğu gibi, aynı şekilde, fiilleriyle şaki ve sait
olması da fıtrîdir. Bunun anlamı, ceza ve mükafatın Allah’ın ahirette
uygulayacağı bir ceza olmadığı, aksine, bunların daha çok fiilin sahibine celp
ettiği tabii cezaya benzedikleri demektir.” (Fusûsu’l Hikem Okumaları
İçin Anahtar, trc.: Ekrem Demirli, İz, İstanbul 2006)
“Sünnî
anlayışa tabi bu görüşün, kurulmasına ramak kalmış Osmanlı’nın sadece
Sünnî ve heretik unsurlarıyla İslam ümmetini değil, kitap ehli olan ve olmayan
unsurları da yöneteceğine dair mümince bir ferasetten
kaynaklandığına ve onun hitabının o zamanki devlet ehlince de doğru
anlaşıldığına dair bir tereddüdümüz yoktur.
*
Öncelikle, Osmanlı’yı yekten İbn
Arabîci ve vahdet-i vücutçu göstermek doğru değildir.. İbn Arabî’ye hüsnüzanda
bulunanlar olduğu gibi Ebussuud Efendi gibi reddedenler de var.
Kader konusundaki görüşlerine
gelince.. Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi, “İnsan ve Kader”
adıyla tercüme edilen eserinin son kısmını İbn Arabî’nin laflarına ayırmış
durumda.. Onun laflarını Ehl-i Sünnet’e aykırı buluyor.
Lekesiz’in İbn Arabî’den aktardığı
laflara gelelim..
Boş lafazanlık.
Kader hakkında iki boş cümle kurmuş
ve “Bu, kader sırrının kendisidir” demiş.
Mesele bu kadar basitse, bu iş nasıl oluyor
da sır oluyor?!
Yok gerçekten sır ise, mesele bu
kadar açık olabilir mi?!
Sonra tutuyor bir de sırrın
anlaşılmasını iki şarta bağlıyor: Bir, müşahede sahibi olacaksınız..
İki, “kulak veren” olacaksınız..
Müşahede dediği şey bir muamma, sır
içinde sır.. Yenir mi yenmez mi, canlı mı cansız mı, belli değil.. Mavi boncuk
kimdeyse müşahede sahibi olan o.. (“Din”de müşahede diye bir bilgi
kaynağı ve delil nosyonu yok.)
Bir de kulak veren olmaktan söz
ediyor.. Tamam da, neye kulak vereceksin, onu söyle.. Ucu açık konuşma!.. Madem
böyle diyorsun, kulak veren ol da kendi kendine boş felsefe yapma!
Kulak verilecek yer Kur’an
ve Sünnet ise, onlar bu kader konusunu kurcalamayı yasak etmiş.
*
Lekesiz, İbn Arabî’nin laflarından
birşey anlamamış olacak ki Ebu’l Alâ Afîfî adlı çenebazın yorumunu
aktarıyor.
Bu durumda Ebu’l Alâ Afîfî müşahede
sahibi “kulak veren” şahıs olarak arz-ı endam etmiş oluyor.
Ancak, yorumu bir facia.
Çünkü, meseleyi bir tabiatçı/doğacı/dehrî
gibi hükme bağlıyor.
Fakat lafa (cebriye mezhebinin
tam zıddı noktada duran) bir Mutezilî gibi başlamış: “Yani, kullarına
karşı kesin delil Allah’a aittir, çünkü onlar, kendilikleriyle sevap veya
cezayı hak etmişlerdir.”
Kendilikleriyle..
Mutezilîlik tamam.
Fakat ikinci cümle tam aksi yönü
gösteriyor, cebrîlik türküsü söylüyor: “Binâenaleyh, fiiller ezelde
hakikatlerine yerleşmiş ve kendilerinden sadır olmaktadır.”
Diyelim öyle.. Fiiller ezelde hakikatlerine nasıl
yerleşmiş peki, kendi kendilerine mi, yoksa onları bir yerleştiren mi var?
Cevap bir sonraki cümlede gizli: “Allah’ın
kazası, eşya hakkında kendileriyle, yani tabiâtlarının iktizasına göre
hüküm verir.”
Böylece tabiat, Allahu Teala’dan daha
etkili bir tür tanrı olmuyor mu?
*
Söz konusu yorumcu, aynı minvalde
(aynı mantık ya da mantıksızlıkta, bir Mutezilî gibi) bir iki cümle daha
kurduktan sonra başladığı noktaya dönüyor: “Her iki halde de insan, ektiğini
biçmektedir, başka bir ifâdeyle yaratılışında ekilmiş olan şeyi devşirmektedir.”
Tamam da kardeş, yaratılışına o şeyi
kim ekti?
Hayır, beyzade o topa hiç girmiyor.. Halbuki meselenin püf noktası ya da bam teli orası.
Bununla birlikte, gelip durduğu noktanın cebriyecilik
olduğunun farkında.. Nitekim bir sonraki cümlesi şöyle: “Böyle bir cebrî sistemde, 'o halde,
cezanın anlamı nedir; mükafat ve azabın anlamı nedir?' diye iddia edilebilir.”
Öyle ya, burada sorumlu olan,
yaratılıştaki şeyi eken kim ise o.. Kulun bunu değiştirmeye “tabiat”ı müsait
değil.
Eh, yorumcumuz “müşahede sahibi kulak
veren” allamenin bu konuda da bir yorumu olmalı..
Hayır, o, bu noktada müşahede minderinden
kaçıp kulaklarına pamuk tıkayarak tekrar topu İbn Arabî’nin ayağına gönderiyor.
*
Peki İbn Arabî ne diyor?
“Mış” gibi yapıyor.. Cevap veriyormuş
gibi yaparak top çeviriyor, zaman öldürüyor.. Anlamsız, içi boş, aklı başında
herkesin gülüp geçeceği lafları sıralıyor.
Fakat son cümlesi boş değil, saatli
bomba: “Bunun anlamı, ceza ve mükafatın Allah’ın ahirette uygulayacağı
bir ceza olmadığı, aksine, bunların daha çok fiilin sahibine celp ettiği tabii
cezaya benzedikleri demektir.”
Bu durumda aklı başında biri “Adamın
nerdeyse Allah yok demediği kalmış” diye düşünmez mi?
"Tabiî ceza"ymış.. Tabiatın kendi
kendisine cezası..
Bütün bu denklemde Allah Azze ve
Celle nerede?
*
İbn Arabî, yaldızlı laflarla parlak
cümleler kuran bir şarlatandır vesselam.
Yazdıklarında doğrular yok mu?.. Var!..
Fakat yanlışlar doğruları
götürdüğünde kasa borçlu çıkıyor.
Çamurda da su var ama, makul olan saf
su içmektir, içindeki suyun hatırına nemli toprak yemek değil.
Bir gram zehir, bir damacana suyu
helak edici hale getirir.
Bir damla idrar bir bidon kaynak suyuna
eklendiğinde zevk-i selim sahibi insan onu içemez.
İbn Arabî’nin kitaplarının durumu da
budur.
Muzırdır.
İbn Arabî'nin kitaplarında hikmet arayan akademisyen ve entelektüellerin durumu biraz define avcılarının haline benziyor.
Ömürleri define peşinde harabeleri delik deşik etmekle geçiyor, sonunda ellerine geçense yorgunluktan başka birşey değil.
Aynı gayreti verimli bir araziyi ekip biçmede gösterseler zengin olacaklar da, define efsanesinin akıllarını başlarından alması yüzünden bunu anlayamıyorlar.
